Les 3 – Jodenvervolging

De scholen in Den Haag moeten in augustus 1941 verplicht doorgeven hoeveel joodse leerlingen ze hebben. Bijna alle scholen werken hieraan mee, behalve de scholen die bij de Christelijke vereniging voor Voortgezet Onderwijs horen. De joodse kinderen in het lager onderwijs gaan dan naar een school in de Bezemstraat en de joodse kinderen in het voortgezet onderwijs naar het Joods Lyceum in de Fisherstraat. Alleen een handjevol leerlingen dat een beroepsopleiding volgt (kappersopleiding, hotelschool, kweekschool) blijft thuis. Want er is geen geld voor vakdocenten.

In oktober gaan 225 kinderen, waaronder Ellis en Bernie, naar het Joods Lyceum. De ramen zijn kapot en de verf bladdert van de muren. Een aantal kachels doet het niet en als het winter wordt is het erg koud. Veel leerlingen missen in het begin hun leraren, vriendjes en vriendinnetjes van de vorige school. Maar gelukkig krijgen ze snel een band met elkaar. Misschien omdat ze allemaal in dezelfde situatie zitten? Net als op hun oude school krijgen de leerlingen Nederlands, wiskunde, biologie, economie en alle andere vakken. Ze moeten hard werken om de achterstand van twee maanden zonder les weer in te halen. Het is een hele prestatie als driekwart van de leerlingen een jaar later overgaat naar de volgende klas.

In juli 1942 komen de deportaties op gang. Gezinnen moeten op transport, sommigen duiken onder. Ellis en Bob komen ook niet meer terug op school. Steeds meer ouders houden hun kind thuis, ook al hebben ze geen oproep gekregen. Ze vinden het te gevaarlijk. Bernie gaat ook niet meer naar school. In plaats daarvan werkt hij voor de Joodse Raad.

Vóór de zomervakantie komen 248 leerlingen naar school. Na de zomervakantie zijn er nog maar 112 leerlingen over. Het wordt nog erger. Leerlingen worden door de nazi’s uit de klas gehaald en meegenomen voor transport. Er komen steeds meer lege plekken in de klassen. Als de gemeente Den Haag niet meer betaalt voor het onderwijs wordt de school in de Fisherstraat in november 1942 gesloten. Leerlingen die nog over zijn, gaan naar de lagere school op de Bezemstraat. Op dat moment gaan nog maar 500 van de 2400 joodse leerlingen naar school. 1900 kinderen zijn gedeporteerd of ondergedoken. In april 1943 moeten alle joden weg zijn en wordt de school in de Bezemstraat ook gesloten.

Bron: Wally de Lang, Slotakkoord der kinderjaren, Herinneringen aan het Joods Lyceum Fisherstraat, Den Haag 1941-1943, Stichting Voormalig Joods Lyceum Fisherstraat, uitgeverij Meulenhoff, 2003

Bernie bij de Joodse Raad

Bernie werkte voor de Joodse Raad. Waarom deed hij dat? Wist hij eigenlijk wel waar hij aan meewerkte?

Bernie wil graag bij de Joodse Raad werken. Hij schrijft zelfs een sollicitatiebrief en krijgt een echte baan. Waarom doet hij dat? Hij heeft gehoord dat mensen die bij de Joodse Raad werken voorlopig niet mee op transport hoeven. Dat geldt ook voor hun familie. Dus als Bernie bij de Joodse Raad werkt, zijn hij en zijn ouders voorlopig veilig. Een groot voordeel is ook dat Bernie eerder dan andere mensen weet wat er gaat gebeuren. Want de Joodse Raad heeft direct contact met de nazi’s.

In zijn dagboek vertelt Bernie aan Ellis over nare gebeurtenissen. Hij schrijft bijvoorbeeld: “Om half zeven ’s ochtends belde Eddy mij uit bed. Ik moest onmiddellijk naar de Joodse Raad toekomen. Wij moesten namelijk helpen bij een evacuatie op grote schaal. Het woord ‘uitsmijten zou beter op zijn plaats zijn. Mensen wisten niet eens dat ze weg moesten.”
Bernie moet ook mee naar de gevangenis in Scheveningen om daar joden te helpen. Wat hij daar ziet, vertelt hij niet. Daar wil hij Ellis liever niet mee lastigvallen.